Çınar güçtür,
Çınar hayattır,
Çınar sonsuzluktur…
Bu yazıyı hazırlarken köklerini arayan bir seyyah oldum. Mesleki yaşamımızda gücünü her zaman arkamızda hissettiğimiz, yüceliği ve bilgeliğiyle bize ışık tutan, yazılı olmayan değerleriyle bize nefes veren, gölgesinde bizi bir arada tutan ve kucaklayan 74 yıllık bu ulu çınarın köklerine dokunabilmek, ona karakterini veren, onun özünü oluşturan tarihini hissedebilmek istedim, gözümü kapattım, yolculuğa başladım…
Aralık 1945, Cihangir- Hava serin, ayaz vuruyor. Her zamanki saatte çıkıyor evinden. Üzerinde şık lacivert takım elbisesi, siyah paltosu, sakin adımlarla yürüyor parke taşlı dar sokakta, asil ve vakur… Cihangir o zamanlar evler, konaklar arasındaki bahçelerin olduğu, mahalle kültürünün tüm yönleriyle hissedildiği, apartmanlar arasından Boğaz’a bakarken huzur veren bir semt.
Defterdarlık binasına vardığında saat 9:00’a varmak üzere. Babıali’deki yarı ahşap tarihi binanın kuzey tarafına bakan kısmındaki çalışma odasına geçiyor. Paltosunu çıkarıp özenle astıktan sonra masasına oturuyor. Biraz sonra bir ilk yaşanacağından belki de, bugünün her zamankinden farklı olduğunu hissediyor, çünkü bugün ulu çınar filizlenmeye başlıyor…
Sonrasında belki yaklaşık 1100 tohumun can suyu olacağından habersiz, bir an gözü dalıyor…
Türk Vergi Tarihine damgasını vuran, beyana dayalı modern vergilerin temelini oluşturan “1950-Büyük Vergi Reformu”nun hazırlık çalışmalarına 1943’te başlamıştı Ali Alaybek, Prof. Dr. Fritz Neumark ile. Zor koşullarda kesişmişti yolları. II. Dünya Savaşı tüm dünyayı etkisi altına almış, yıkıcı etkilerini gösterir olmuştu. Bu süreçte Türk Vergi Sistemi, olağandışı vergiler ile ağır ve karmaşık hale gelmiş, yönetilemez durumdaydı. Dahası; mevcut vergi gelirleri, kamu harcamalarını karşılamamakta ve sistem, dönemin ekonomik ve mali sorunlarını çözmekten uzak haldeydi. Almanca ve Fransızca bilgisi, ileri görüşlülüğü, yabancı mevzuatı yakından takip etmesi, geniş dünya görüşü reform çalışmalarına da yansımış, vizyonu reformun özü olmuştu. Zamanın ötesinde bir kişilikti Ali Alaybek. Yıllar sonra Prof. Neumark onun için, bir meslektaşına; “Ali Bey Almanya’da olsa Üniversitede Ord. Prof. olurdu.” diyecektir.
Bu süreçte, yeni sistemin oluşturulmasına katkı sağlaması, sistemin topluma benimsetilmesi, uygulama sonuçlarının denetlenmesinde görevlendirilecek; vergileme ilkeleri ile denetim tekniklerini bilen, siyasi ve mali etkilerden uzak, tarafsız, dürüst, en az gelişmiş batı ülkelerindekiler gibi, vizyon sahibi yeni bir Kuruma ihtiyaç duyulmaktaydı. 29.05.1945’te, 4709 sayılı Özel Kuruluş Kanunu ile Hesap Uzmanları Kurulu kurulmuş, ulu çınarın fidesi, verimli topraklarla buluşmuştu. Karakteri, Kanun gerekçesine yansımıştı.
Bu Yasa yayımlandıktan sonra muamele vergisi hesap mütehassıslığı, kazanç vergisi hesap mütehassıslığı unvan ve dönemi sona ermiş ve kazanılmış hak gereğince, hepsi de hesap uzmanı veya hesap uzman muavini unvanını almışlardı.
Kurul kurucusu Ali Alaybek’in istediği gibi şekillenmiş, geriye Kurula girecek genç nesillerin eğitilmesi kalmıştı. Bunun için de gençlere her zaman itimadı sonsuzdu.
Çayından son yudumu aldı, diğer odaya geçti ve Hesap Uzmanları Kurulu’nun Kasım 1945’teki ilk sınavına giren 400 kişi arasından muvaffak olmuş 19 gençle bir araya geldi. Kazananların büyük çoğunluğunun Siyasal Bilgiler Okulu mezunu olması dikkatini çekti. Hepsi birbirinden değerli bu 19 genci selamlayarak etkileyici, ciddi ses tonuyla konuşmasına başladı:
“Öncelikle hepinizi tebrik ederim. Zorlu bir sınavı başarıyla geçip mesleğe ilk adımı attınız. Eminim ki buraya gelmeden önce çoğunuz “Hesap Uzmanı” nın özellikleri hakkında bilgi edinmişsinizdir. Hesap Uzmanı dürüsttür. Hesap Uzmanı giyimine kuşamına dikkat eder ve bunu daima göz önünde bulundurur ve kendine itimat telkin etmek durumundadır. Hesap Uzmanı zamana riayet etmelidir. İşe zamanında başlamalı, zamanında bitirmelidir. Bu konuda hiçbir toleransı kabul etmem. Diğer bir konu, Hesap Uzmanı maddi hata yapmaz. Yani, raporlarda maddi hatayı hiçbir zaman affetmem. Raporlarınızdaki hesaplarınızda maddi hata bulunmamasına özen göstermenizi önemle tavsiye ederim. Ayrıca, yazıma özen gösteriniz. Yazılarınızda uzun cümle kullanma merakından vazgeçin, düzgün ve anlaşılır şekilde raporlarınızı yazın. Bu şekilde itimat telkin etmiş olursunuz. Hesap Uzmanı mükellefin yalnız çayını içer, ne yemeğini yer, ne de hediyesini alır. Hesap Uzmanı mükelleflere önyargısız ve objektif davranır, mükellefe karşı nezaketi elden bırakmaz. Hesap uzmanı, incelemeleri dar muhasebe sınırları içinde değil, ekonomi ve işletmecilik temellerine dayandırır. Sizlerin de bu süreçte bu ilkeleri kısa zamanda benimseyeceğinizi umuyor ve hepinize başarılar diliyorum.”
Odadan çıktığında bir süre sessizlik hakim oldu. Karizması herkesi derinden etkilemiş ve söylenenleri büyük bir dikkatle dinlemiş 19 parlak genç, Kurulun geleceğini en iyi şekillendireceklerinden emin odadan ayrıldılar.
Hava kararmaya başlamıştı. Paltosunu giyindi, deri eldivenlerini taktı, saatine baktı. Atlas Sineması’ndaki klasik batı müziği konserine bir saatten az bir zaman kalmıştı. Binadan çıktı, İstiklal Caddesi’ne doğru ilerledi…
Yalnızca modern Türk vergi tarihinin mimarı olmasıyla değil, mütevazılığı, engin bilgi dağarcığı, insancıllığı, gençleri her zaman cesaretlendirip, teşvik etmesi ve şık giyimi ile tanınırdı Ali Alaybek.
Kurucumuz Ali Alaybek’in ve ülkenin o dönemdeki koşullarıyla filizlenen Hesap Uzmanları Kurulu, faaliyette olduğu 1945-2011 yılları arasında, çağdaş, tarafsız vergi denetimi anlayışını ülkemize yerleştirmiş, Maliye Bakanı’na bağlı üst düzey denetim birimi olarak faaliyette bulunmuştur. Yalnızca vergi denetimiyle değil, yaptıkları bilimsel çalışmalarla, yazdıkları kitaplarla vergi hukukuna önemli katkıları olmuş, vergi kanunlarının hazırlanması ve tadil aşamalarında her zaman etkili olmuşlardır.
Yüksek moral, bağımsızlık, saygınlık, bilgi birikimi, etik değerler, mükellef hukukunu koruyan denetim anlayışı, disiplin, tevazu ise Hesap Uzmanları’nın alametifarikası olmuştur. Hesap Uzmanlarının mesleki dayanışma ve bağlılığının sağlanması amacıyla 1974 yılında Maliye Hesap Uzmanları Derneği kurulmuştur. Kuruluşundan bu yana birçok sosyal, mesleki faaliyete imza atmış olup Hesap Uzmanları’nın sahip oldukları mesleki birikim Vergi Dünyası Dergisi, Beyanname Düzenleme Kılavuzu gibi alanında ilk olan birçok prestijli yayınlarıyla vergi uygulayıcılarına ve akademisyenlerin kullanımına sunulmuştur.
Hesap Uzmanları Kurulu’nun, 10.07.2011 tarih ve 646 sayılı KHK ile kapatılması, camiada büyük bir üzüntüyle karşılanmıştır. Bu durum, Hesap Uzmanları’nın değerlerinin yaşatılması, bilgi birikiminin aktarılması ve camianın birlik ve beraberliğinin sağlanması bakımından Maliye Hesap Uzmanları Derneği’nin önemini artırmıştır.
Her ne kadar Hesap Uzmanları Kurulu kapanmış olsa da, faaliyette bulunduğu dönemlerde Hesap Uzman Yardımcısı ve Hesap Uzmanı olarak atananlar, Maliye Hesap Uzmanları Derneği’nin üyesi olup, “Hesap Uzmanı” unvanı ile olmasa da gerek kamu, gerek özel sektör, gerekse uluslararası kuruluşlarda halen farklı unvanlarla görevlerini başarıyla yürütmektedirler.
HESAP UZMANLARI DERNEĞİ YÖNETİMİ
-
1945
Hesap Uzmanları Kurulu
Hesap Uzmanları Kurulu 29.05.1945/4709 gün ve sayılı yasayla Maliye Bakanına bağlı bir denetim ve danışma birimi olarak kuruldu.
HUK Danışma Komisyonu
Vergisel sorunların vergi hukuku çerçevesinde çözümlenmesini sağlamak üzere kurulan HUK Danışma Komisyonu, HUK'un yansız ve objektif yaklaşımını gösteren bir tartışma ve karar alma platformudur.
Ilk Promosyon
Kasım 1945'te yapılan ilk sınavda başarılı olan 19 kişi Hesap Uzman Muavini olarak göreve başladı.
-
1950
Büyük Vergi Reformu
Türk Vergi Tarihine damgasını vuran, beyana dayalı modern vergilerin(Gelir Vergisi Kanunu, Kurumlar Vergisi Kanunu, Vergi Usul Kanunu) temelini oluşturan 1950 Büyük Vergi Reformu, Prof. Dr. Fritz Neumark ve Müşavir Hesap Uzmanı ve Hesap Uzmanları Kurulu'nun kurucusu Ali Alaybek'in ortak çalışmasının ürünüdür.
-
1960
Beyanname Düzenleme Kılavuzu
Vergi uygulamaları ile ilgili bilgilerin yaygınlaştırılması ve karşılaşılan sorunların daha bilinçli bir şekilde çözümünü sağlamak üzere Beyanname Düzenleme Kılavuzu ilk kez 1967 yılında yayımlandı.
Hesap Uzmanları Kurulu
Hesap Uzmanları Kurulu 29.05.1945/4709 gün ve sayılı yasayla Maliye Bakanına bağlı bir denetim ve danışma birimi olarak kuruldu.
-
1970
Maliye Hesap Uzmanları Derneği (HUD)
Üyeleri arasında sosyal ve ekonomik yardımlaşmayı sağlamak, üyelerin haklarını korumak, bilimsel araştırmalar yapmak ve yayınlamak, mesleki ve kültürel gelişmeyi artırıcı faaliyette bulunmak, vergi ve benzeri yükümlülüklerin çağdaş hukuk devleti ilkelerine uygun olarak konulması, uygulanması ve kaldırılması, vergi kayıp ve kaçağına yol açacak uygulamaların önlenmesi amacıyla araştırma yapmak, süreli ve süresiz yayınlar çıkarmak, seminer gibi çalışmalar yapmak amaçlarıyla 1974 yılında Maliye Hesap Uzmanları Derneği kurulmuştur.
-
1980
İlk Vergi Dünyası
Sadece ilk sayısı iki baskı ve 30.000 tiraj yapan, çok kısa sürede alanında en çok talep edilen yayını haline gelen Vergi Dünyası, Eylül 1981'de yayın hayatına başladı.
KDV Reformu
6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu'nun çağın gerisinde kalması sonucunda, Türkiye'de KDV Reformu, Hesap Uzmanı kökenli Maliye Bakanı olan Vural Arıkan zamanında 1985 yılında yapıldı.
Oluş Yayıncılık Kuruldu
Değerli vergi hukuku yorumcusu Eski Hesap Uzmanı Yılmaz Özbalcı’nın yorum kitapları ve mevzuat setlerinin basılması amacıyla Ocak 1982'de Oluş Yayıncılık Ltd. Şti. kuruldu.
-
1990
Denetim
Üst düzey bir denetim organı olarak HUK'un 50 yıllık parlak geçmişi ile paralellik gösteren ülkemiz denetim uygulamalarına katkıda bulunması amacıyla, Hesap Uzmanları'nın eriştikleri uzmanlık düzeylerinin yansıltıldığı, işletme denetiminin konusuna giren her türlü olaya uygulanması gereken denetim tekniklerinin yer aldığı, şimdiye kadar 8 baskı yapan Denetim İlke ve Esasları kitabı ilk kez Şubat 1996'da iki cilt olarak yayınlandı.
Hesap Uzmanları Vakfı
Daha çok hayır işleriyle yoğrulan, daha kapsamlı bir alanda, meslek mensupları arasında uzun zaman dilimleri içinde oluşan anlaşma, uzlaşma ve sevgi bağlarını özenle koruma amaçlarıyla, sadece meslek mensuplarına değil onların ailelerini de kapsayacak eğitim, sağlık, dinlence, spor alanlarında hizmet verme amacıyla Nisan 1993'. Hesap Uzmanlan Vakfı kurulmuştu.
-
2000
HUK'un 60. Yıldönümü
HUK'un 60. kuruluş yıldönümü, Mayıs 2005'te, geleneksel olarak düzenlenen, Hesap Uzmanı kökenli Maliye Bakanı Kemal Unakıtan, TUSIAD Yönetim Kurulu Başkanı Ömer Sabancı'nın açılış konuşmalarını yaptığı "Kayıtdışı Ekonomi konulu panel ve sonrasında düzenlenen kuruluş kokteyliyle kutlanmıştır.
-
2010
Kurul Olarak Son Yıl
Hesap Uzmanlara Kurulu 10.07.2011 tarih ve 646 sayılı KHK ile kapanmıştır. Ortak değerleri: yüksek moral, bağımsızlık, saygınlık, bilgi birikimi, etik değerler, disiplin, tevazu mükellef hukukunu koruyan denetim anlayışı olan Hesap Uzmanları halen bu değerleri ile gerek kamu gerek özel sektör gerekse uluslararası kuruluşlarda farklı unvanlarla görev yapmaya devam etmektedirler.
Hesap Uzmanlarıı'nın 74. Yılı
Hesap Uzmanları'nın 74. yılı Mayıs 2019'da, geleneksel olarak düzenlenen "Ticaret Savaşlarının Arkasındaki Gerçek Teknoloji" konulu panel ve sonrasındaki yemekle kutlandı.
